April 28, 2015

Хятадын эдийн засаг Австралид хэрхэн нөлөөлж байгаа нь Монголд ч мөн адил нөлөөлнө.

Хятадын эдийн засгийн тухай ойлголт өгөхөд аятайхан мэдээ байна гэж бодоод хуваалцаж байна, Хятадын эдийн засгийн дэлхийд эзлэх хувь хэмжээ, Австралийн эдийн засагт нөлөөлөх нөлөөллийн тухай бичсэн байна. Ерөнхийдөө Австралид хэрхэн нөлөөлөх нь Монголд хэрхэн нөлөөлөхтэй бараг адил, учир нь аль аль нь л Хятадад уул уурхай, хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн экспортлодог. Нэг ялгаатай нь, Австралийн экспорт Хятадаас хамаарах хамаарал тийм ч өндөр биш (хэдийгээр сүүлийн жилүүдэд ихэнхийг нь Хятадад экспортолж байгаа боловч, далайд нээлттэй учраас бараагаа Япон, Солонгос, Зүүн өмнөд ази, Европ хүртэл хүргэдэг) бол Монголын экспорт урд хөршөөсөө бараг 100% хамаарч байна (хамаарлаа хэрхэн бууруулах вэ гэдэг дээр анхаарах хэрэгтэй). Бичлэгийн төгсгөлд Австрали цаашид зөвхөн Хятадын барилгажилтад анхаарах биш (үүгээр төмрийн хүдэр, коксжих нүүрсний экспортыг хэлж байна) Хятадын хэрэглээ (үйлчилгээ, боловсрол - Хятадаас олон мянган сурагчид жил болгон Австралид боловсрол эзэмшихээр явдаг, хүнс - хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүнүүд болон аялал жуулчлал, жилдээ хэдэн мянган Хятадыг авчраад сурчихвал овоо л орлоготой болно гэхдээ юу хүсдэгийг нь ойлгох хэрэгтэй, учир нь ихэнх Хятадууд одоохондоо байгалийн сайхныг ойшоох нь бага, илүү шоппинд чиглэсэн байдаг /Жишээ нь л гэхэд Central Tower-ийн доороос Zegna, Louis Vuitton-с худалдан авалт хийж байгаа Хятадуудыг хэд хэдэн удаа харсан/ бол арай хөгжсөн хэд нь аялах байгальд дуртай байдаг, Хонг Конг, Тайвань, Сингапур гэх мэт, тэгэхээр хэнийг хэрхэн татах вэ гэдгийг судлах хэрэгтэй.) Зөвхөн өнөөдөр ч биш цаашдаа яах вэ гэдгээ манай хөгжингүй өрсөлдөгч нар хараад тодорхойлоод ажиллаад эхэллээ, бид ч гэсэн эрвийх дэрвийхээрээ эхэлж л байвал уг нь зүгээр юмсан, дандаа ниргүүлсэн хойноо хашгирах биш. ... Over the next six years, China is expected to average just 6.3% annual growth, compared with 8.6% in the previous six years and an average of 9.7% this century. But slower growth doesn’t mean China is becoming unimportant. One reason it is growing by less than in the past is China’s economy is so much bigger than it once was. In 2004, China’s economy was roughly three times the size of Australia’s economy (in US dollar terms). Now it is more than seven times the size, and by 2020 the IMF expects China’s economy to be nearly 11 times the size of ours. And that size means that even slow real growth still translates into a massive amount of production. Over the next six years, China’s economy is expected to grow by about 70% of the size of Australia’s economy. To put it another way, every 17 months over the next six years, China’s economy will increase by an amount equal to Australia’s GDP. In the past six years China has contributed an astonishing near 40% towards total world GDP growth, and while over the next six years that contribution is expected to be less (about 27%) but it will remain as a the overwhelmingly largest contributor. Australia’s economy – and much of the world’s– remains greatly linked to the growth of China. The big change, however, will be for Australia to take advantage of the consumption habits of the Chinese rather than just the massive construction. Our services, education, food and tourism sectors will be the industries looking to take advantage not merely from growth in China, but from its massive size. http://www.theguardian.com/business/grogonomics/2015/apr/27/china-the-economic-behemoth-gives-australian-mining-a-glimmer-of-hope

April 24, 2015

Energy Resources CEO Battsengel talks about the company, corporate governance, TT tender bid and consortium contract, coal mining, industrial development and etc.

Манай нийгэм, эдийн засаг, Энержи Ресурс ХХК, Mongolian Mining Corporation, уул уурхайн үйлдвэрлэл, үйл ажиллагааны эрх мэдлийн хуваарилалт зэргийн талаар сонирхолтой лекц болсон байна. https://www.youtube.com/watch?v=50V7GPv7auM&feature=share

April 23, 2015

Гадны хөрөнгө оруулагчид Монголыг иймэрхүү байдлаар харж байна

Та бүхэн дэлхийд томоохон компаниудын stock, investment, business зэрэг мэдээлэлтэй холбоотой судалгаа зэргийг уншиж хайж эхэлвэл seekingalpha.com гэх вэбээс их олон мэдээлэл олддог. email дээрээ тохируулга (subscribe) хийгээд тодoрhой сэдвүүдээр мэдээллийн update аваад байж ч болно. Энгийн би л хайлт хийхэд янз бүрийн мэдээлэл энэ эх сурвалжаас гарч ирдэг, тэгэхээр дэлхийн бусад хүмүүсийн, хөрөнгө оруулагчдын энэ вэб руу хандах хандалт бас өндөр байж таарна. Саяхан гарсан 1 нийтлэлийг та бүхэнд хүргэе. Эндээс дүгнэхэд дэлхий нийт монголчуудын тэнэглэлийг гайхаж байна, гэхдээ шинэ ерөнхий сайд гарч ирж байна, мань хүн арай дөнгүүр юм уу даа гэсэн санаатай. Би ч гэсэн хэдийгээр Монгол хүн хэдий ч энэ ч бараг үнэндээ л гэж бодож сууна. Дотроос нь ганц ёгтлол тайлбарлалаа. These guys - the Mongolian government that is - are all out of options right now. The next Twitter (NYSE:TWTR) or Uber isn't coming out of Ulaanbaatar and nor is the next millionaire rapper. It's time they used what they have! Аливаа юм хөгжихийн тулд дэд бүтэц суурь нь бий болох шаардлагатай гэж боддог, биотехнологи, техник технологийн дэвшил хөгжлийн гарц гэх боловч хэдэн арван жил энэ чиглэлээр дамнаад хөгжчихсөн, үүнтэй холбоотой хэдэн тэрбум долларын хөрөнгө оруулалт татчихсан дэд бүтцээ байгуулчихсан улсуудтай яаж бид өрсөлдөх вэ. Тэгэхээр нэгэнт л дараагийн twitter бий болгож чадахгүйгээс хойш уул уурхай дээрээ харин яаж аятайхан ажиллачих вэ гэдэг дээрээ ойрын хэдэн (арван) жил дээрээ фокуслах нь зүйтэй. Хажуугаар нь яахав хөдөө аж ахуй, мал махаа экспортлох асуудлаа дэмжэсхийгээд л, болж өгвөл бүтээгдэхүүн экспортлоод байх хэрэгтэй. Тэгээд хуримтлалтай болж эдийн засаг сайжрахын зэрэгцээ бусад салбаруудад хөрөнгө оруулах, их дээд сургууль, хөгжүүлэх гэж байгаа салбараа дэмжсэн судалгааны байгууллагуудтай болох, эндээсээ хамгийн анхны энгийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх түүнийгээ технологи өндөр хөгжсөн улсуудад худалдах, яваа яваандаа дараа дараагийн технoлогийн алхмууд руу шилжих хэрэгтэй гэж боддог юм. Капитализмийг алгасаад социализм гэж дөвчигнөсөн улсууд бүтээгүй л биздээ. Хятад хүртэл эдийн засгаа либералчлах, төрийн оролцоог багасгах гээд л үзээд байна. Технологитой холбоотойгоор Солонгос, Японыг мэдэхгүй юм, гэхдээ Тайваньд лав л Hsinchu гэж бүх л бүтэн хот байдаг юм. Ерөнхийдөө л дандаа хагас-дамжуулагч (semi-conductor) болон компьютерийн үйлдвэрлэл дээр төвлөрсөн юм болов уу гэж бодогдсон. Их дээд сургуулиудад нь ийм төрлийн технoлогит суурилсан хичээлүүд рүү зонхилж ордог, жишээ нь бизнессийн удирдлагын хичээлүүдийн case study-д нь ихэнхдээ entrepreneurship (сүүлийн үед гэхдээ дэлхий даяараа л энэ тухай зааж байгаа л даа, гэхдээ Тайваний хувьд mid-small sized enterprise-ууд нь хөгжилд нь томоохон нөлөө үзүүлсэн гэж үздэг цаашид ч мэдээллийн технологийн хөгжилд энэ enterpreneurship их чухал гэж харж байх шиг ... ) IT суурилсан байдаг (мэдээж хэрэг дэлхийд болж өрнөж байгаа бусад case-үүдээс гадна). Тэгэхээр манайх энэ дундуур дайрч л өнгөрнө үү гэхээс алгасаад шууд том том нээлт хийчихнэ гэж би хувьдаа боддоггүй. Гэхдээ мал, хөдөө аж ахуйн гаралтай ийм төрлийн нээлт, бүтээл, үйлдвэрлэл бол харин Монголд боломж нь арай илүү байх юм болов уу. За ингээд дуусгаад саяхан гарсан тэр нийтлэлийг доор бүрэн эхээр нь орууллаа. http://seekingalpha.com/article/3082376-mongolia-is-this-guy-for-real Mongolia - Is This Guy For Real? Mongolia has a kind of raw seething grittiness to it. It is like a brand spanking new 8 liter V-10 engine with the chassis in place but the rest of the machine is a mishmash of bolted on parts, the seats come from an abandoned Lada, the interior is decorated with sun damaged vinyl from a 1960s Japanese import and somebody stuck the wrong wheels on the damn thing. The potential is there and you know that if you put your foot down, no matter the appearance it'll hop. Replace just a few parts and you'll be enjoying a whole new experience. This promises to be chaotic. When you put your foot down it may not spring like a rabbit as much as vault like a wrecking ball. That's how frontier markets tend to work. In fits and starts with enormous volatility thrown in for good measure. We have spoken extensively about Mongolia some years back, made some good money and over the last 3 years have had a number of investments literally tread water as the Government of Mongolia, fueled by a nouveau riche mentality, Hummers, and a complete misunderstanding of business, business cycles and commodity cycles, proceeded to do what all too many governments do - get in the bloody way! Asinine - adjective / as:i:nine 1. extremely or utterly foolish 2. of, relating to, or resembling an ass That pretty much sums up much of what we've seen coming out of policy decisions in Mongolia for the last 3 years. It's been painful to watch untapped potential be wasted. The pain is visible in net outflows of capital witnessed in the currency markets as FDI has shrunk by a whopping 62.4% in 2014 and the tugrik has been taken out to the woodshed (as can be seen in the USD/MNT chart below). That untapped potential is nothing short of massive, and yet here we sit 3 years on from what can only be described as a complete and utterly foolish political and economically disastrous mismanagement of the two most important projects that the country currently has. Namely the enormous Oyu Tolgoi (OT) project (the photo of the mine site is below) which is the largest financial undertaking in Mongolia's history and is expected upon completion to account for more than 30% of the country's GDP. Copper production is expected to reach 450,000 tonnes annually from this one project alone! Then there is Tavan Tolgoi, one of the world's largest untapped coking and thermal coal deposits with an estimated 6.4 billion tonne resource deposit. When one considers the tiny population of just 2.8 million people and a GDP of just $11.52 billion you quickly get a sense of what an impact the revenues from projects such as these can really have on such a tiny economy. This missive isn't about belaboring dumb decisions but rather to look at what seems to be a new dawn. We keep a close eye on the country and have networks constantly feeding us information on the ground. What they're telling us is that change is afoot. The new prime minister has been making some waves after coming to power. Very positive looking waves. He has rapidly fired some 1,600 government officials, scrapped a slew of government welfare programs and slashed costs at others. Most importantly he has moved to resolve the dispute over OT. This is easily the largest single thing the government can do right now to restore confidence for foreign investors. A resolution on this will have profound effects to the economy. Consider that there is a broad coalition of international banks who have devoted funds to the OT project. These funds have been put on hold while the government does battle with Rio Tinto (NYSE:RIO), the developer of the OT project. As long as the OT project remains in dispute these banks will not finance any other Mongolian projects. There are dozens of other projects all of which are being held up by this dispute. If that bottleneck is broken we'll likely see the blood begin to flow through the economy once again. The prime minister recently put out an address to the people of Mongolia which I managed to get a translated version of from a friend in Ulaanbaatar. I recommend reading the entire document here. Some excerpts from the article I've copied below for brevity. We have abused politics beyond comprehension in the last three years. We thought the mining commodities price would always be high, we became too arrogant with the little success we had, we believed that the rest of the world wouldn't affect us, as if we were aliens. As a result, our hands became tied by our political dispute, which doesn't bring food to our tables. A prime minister admitting that his government has been arrogant and has screwed things up? Am I reading this correctly? Next topic that I will touch on is price liberalization. One of the favorable measures that Mr. Byambasuren's Cabinet took for the development of Mongolia 24 years ago was liberalization of prices and tariffs on products. Today we must finalize and conclude these measures by further promoting classic market economic conditions. Currently the prices of energy, flour and wheat, oil and oil products are being manipulated by the Government, which sets an unhealthy pattern. By controlling prices on energy we are holding back economic growth and industrial development. Instead of exporting energy, we are barely making ends meet with energy imports. During the last 40 years we have only undertaken extension work on two power plants, but no new plants have been built. And then there is this little beauty Unfortunately government entities and the agriculture support fund have started to get too involved in private sector businesses, whereas the subsidy policy became obsolete, production of wheat exceeded demand by 2.5 times. Market-based healthy competition would have taught them to perform their work on fields and not on Chinggis Square. Therefore, the Ministry of Food and Agriculture is to thoroughly study agricultural companies' proposals and begin pricing their products according to market principles, starting from this year. Allowing the market to set prices, reducing tariffs, acknowledging that government has been doing more harm than good. I'd better check to see that he's not been subscribed to Capitalist Exploits. The Mongolian Stock Exchange management will be restructured and operated by the London Stock Exchange. MIAT will be restructured with domestic and international partners and management, we will also renew the civil aviation structure, and we will operate and develop state-owned enterprises under the model of Singapore's Temasek. Once again, I encourage intrepid investors to read the entire translated transcript. While I've not done so yet I've been considering picking up some Turquoise Hill (NYSE:TRQ) at these prices (chart below). A good friend of mine mentioned to me that he's long a ton. He's been right often enough to get my attention. If we get a resolution we're likely to see this move first as it's the most liquid play on the OT project. These guys - the Mongolian government that is - are all out of options right now. The next Twitter (NYSE:TWTR) or Uber isn't coming out of Ulaanbaatar and nor is the next millionaire rapper. It's time they used what they have!

April 21, 2015

Бидний хэсэг монголчууд хэрэлдэж байх зуур ...

Өнөөдөр Аанхаа гэдэг нийтлэлчийн "адилхан л бацаан байсаншд" (http://aanxaa.niitlelch.mn/content/6958.shtml#.VTXLTZ4ZGZo.facebook) гэдэг нийтлэлийг уншаад бичмээр санагдлаа. Уншаад бичээд, дотор нь ороод ирэхээр хэн нь хэн бэ гэдгээ мэдэрсэн тухайгаа бичсэн байна. Би ч мөн адил зүйл мэдэрсэн хүний хувьд үзэл санаагаа хуваалцахаар шийдлээ. Сүүлийн үед блогт юм нэмсэнгүй. Гэхдээ магадгүй бодит амьдрал дээр зах зээл, эдийн засаг, бизнесс, бодлого тодорхойлогч нар бидэнд хэрхэн нөлөөлсөн, нөлөөлж болох тухай тодорхой хэмжээний ойлголт мэдээлэлтэй болж эхэлж байна, цаашид ч суралцсаар байх биз. Тэр хирээр манайд юу хэрхэн нөлөөлж байгаа вэ гэдэг дээр толгой гашилгаж суугаа хүмүүстэй холбогдох, санал бодлоо солилцох боломж нээгдэх юм уу гэж бодлоо. Манай улсын эдийн засаг удааширч байна. Яагаад вэ гэдэг асуултад өөрийнхөөрөө хариулах гээд оролдоод үзье. 2008 оны дэлхийн эдийн засгийн хямрал АНУ-н subprime mortgage-с болсон, дэлхий хямарч нилээн юм болсон. Урд хөрш маань ч хямарсан, мэдээж судалгаа стастик байгаа, гэхдээ түүнийг алгасаад бидэнд хэрхэн нөлөөлөв гэдэг дээр төвлөрье. Хятад улс хямралаас өөрсдийгөө гаргахын тулд зах зээлдээ 4 триллион юань (USD $570 billion)( гооглдвэл энэ талын мэдээлэл нилээн бий) доллар оруулаад үйлдвэрлэл нь идэвхжээд, эдийн засгийн хурд нь өсөөд хажууд нь байсан түүхий эд экспортлогч манай эдийн засаг сэвхийтэл босч ирээд түүхэндээ байгаагүй өндөр хурдлав. Тэд эдийн засгаа тэлснээр бид ч хямралыг нэг их айхтар мэдрээгүй өнгөрсөн. Энэ их барилгажилт, бүтээн байгуулалтыг дагаад эдгээрт хэрэглэгддэг төмрийн хүдэр, коксжих нүүрс, зэс болон бусад эрдсийн үнэ гэрлийн хурдаар өсөв. Энэ үетэй зэрэгцээд эдгээр түүхий эдийн гол нийлүүлэгч болох Австрали улсад 2008 болон 2010-2011 онуудад томоохон үер болов. Уурхайд нь усаар дүүрч, усанд живсэн том том ачааны машинууд, нүүрс тээвэрлэдэг төмөр замын даланг нь ус урсгаад аваад явсан дүр зургууд харагдаж байв. Ингээд коксжих нүүрсний үнэ хаданд гарч, Хятадын худалдааны компаниуд Монгол руу уралдацгааж, байнга ийм байх мэт санасан хөрөнгө оруулалтын банкууд дэлхийгээр хэсч коксжих нүүрс, төмрийн хүдрийн ордууд хайн их хэмжээний хөрөнгө оруулалтууд хийв. Эдний нэг болох Монгол улсын Таван Толгой гэдэг орд 2010-2011 онуудад *од* болов. Олон ч олон улсад алдартай компаниуд тэндэрт оролцох санал өгч, манай улсын иргэд болон улстөрчид бас үүнийгээ дагаад нилээн хаданд гарцгаав. Гэхдээ цаг цөвүүн болоход энд тэнд хөрөнгө оруулаад дэмий юм байна гэдгийг ч тэдгээр компаниуд ойлгож, зарим нэг үнэтэй ордууд авсан компаниуд хөгжүүлж чадахгүй уурхайгаа хямд үнээр зараад төслүүдээсээ татгалзаж эхлэв. Жишээ нь цагийн сайханд 3.7 тэрбум доллараар авсан уурхайгаа Рио Тинто 50 саяар зарав. (http://www.mining.com/rio-tintos-3-7bn-mozambique-coal-business-sold-for-50m-72265/) Таван толгойд хөрөнгөө оруулчихаагүйдээ баярлаж суугаа хэдэн компани байгаа бол, дээрээс нь ийм төр засагтай, хөрөнгө оруулалтуудыг хаана бооно, хавчиж ялгана. Муу муу гээд байгаа хамар доороо байгаа Хятадуудыг үзэн ядаад байдаг гэтэл Хятадын хөрөнгө оруулалтыг дэлхий даяараа л "гуйлгачилж" байна. Ажиглаж байгаа хүний хувьд хэлэхэд хамгийн их уул уурхай хөгжсөн Австрали сүүлийн үед хамгийн их хөрөнгө оруулалтыг Хятад болон Энэтхэгээс татсан байдаг. Учир нь үндсэн хэрэглэгч нар нь эдгээр улс тул нэг талаасаа өөрийнхөө худалдан авалтыг баталгаажуулж авч байна. 2015 оны 4 сард Бээжин хотноо болсон Coaltrans China хуралд, Японы Сожиц компанийг төлөөлж ирсэн (Сожицын Австрали дахь уурхайн гүйцэтгэх захирал Австрали хүн Хятадын компаниудыг Австралид ирж хөрөнгө оруулаачээ гэж хурлын индэр дээрээс зарлаж байх юм. Сонин санагдсан шүү. Хөрөнгө оруулалт муу биш, гол нь тэр нь тухайн орныхоо хууль тогтоомж, дүрэм журам нь тодорхой, тэр хууль дүрмээ сахиулж чаддаг л байх хэрэгтэй юм уу даа. Гэтэл манайд эдгээр нь тодорхойгүй, амархан өөрчлөгддөг, төрийн албад, улс төрчид гээд зовлон их. За хөрөнгө оруулалт тусдаа сэдэв тул ингэсгээд орхилоо, дараа энэ тухай бичнэ гэж бодоод ... Гэтэл өнгөрсөн хэдэн арван жил эдийн засгийн огцом өсөлттэй байсан хятад улс цаашид энэ эрчээр хурдлах боломжгүй болов. Засгийн эрхийг авсан улстөрчид ч мөн эдийн засгийг цаашид тогтвортой (гэхдээ одоогийнхоос удаан) өсгөнө гэх зүйлийг ярих болов. Эдийн засгийн хурдыг удаашруулж 7%-д барих, үүнд тохирсон мөнгөний бодлого хэрэгжүүлж эхэлснээр эдийн засагт үзүүлэх нөлөөлөл, агуулгаараа хамгийн том салбар болох барилга, үл хөдлөх хөрөнгийн салбар огцом удааширч үүний үр дүнд борлуулалт багасаж үнэ унав. (ghost city олноор төрөх болов) 2014 оны сүүл, 2015 он гарсаар эдийн засаг хэт удааширлаа гэж үзсэн тул бодлогын хүүгээ төв банкнаас хэд хэдэн удаа мөн моргейжийн хүүг бууруулах, анхны болон 2,3 дахь байрны худалдан авалтад шаардагдах down payment-ийг бууруулах хэд хэдэн арга хэмжээ авлаа. Гэхдээ хараахандаа барилгын салбарт, үнэд нөлөөлсөн нөлөөлөл бага байна. (Мэдээж дан ганц барилгын салбар энэ бүгдийн шалтгаан болоогүй гэхдээ хамгийн том нь гэдгийг анхаараарай.) Барилгын компаниудын нөхцөл хүндэрч эхэлснээр үүнийг дагаад сүүлийн хэдэн жилүүдэд тогтмол бөгөөд эрс өсөлттэй байсан гангийн зах зээл 2014 оноос удааширч зарим тохиолдолд үйлдвэрлэл хэрэглээ зэрэгт удаашрах шинж тэмдэг 2014 оноос ажиглагдав. 2015 он гарсаар ган, коксын экспортоос бусад бүгд уналттай болов. Ган, кокс, коксжих нүүрс, төмрийн хүдрийн үнэ, үйлдвэрлэл, хэрэглээ гэх мэт. Хятадын Гангийн үйлдвэрүүдийн холбооны дэд ерөнхийлөгч нь Хятад улсын үйлдвэрлэл болон хэрэглээ 2014 онд дээд цэгтээ хүрсэн цаашид унах болно гэж хэд хэдэн удаа мэдэгдэв. Энэ мэт нөхцлөөс цагийн сайханд 2011 онд спот 360 ам доллар гарч байсан коксжих нүүрсний үнэ унаж Австралийн зүүн эрэг дээр 90 ам доллар болтлоо 4 дахин унав. Төмрийн хүдэр мөн 2011 онд 200 доллар луу дөхөж явсан бол саяхан Австралийн зүүн эрэг дээр 45 ам доллар болтлоо 4 дахин буув. Энэ завсар борооны дараах үүл мэт олширсон худалдааны компаниуд дампуурах нь дампуурч, дампуураагүй нь удааширч, үйл ажиллагаа нь эхэлсэн болон эхлээгүй уурхайнуудын олонх зогсов. Одоогийн Хятадын дотоодын үнэ болон дэлхийн зах зээлийн үнээр Хятадад болон дэлхийд ашигтай ажиллаж байгаа нүүрсний болон төмрийн хүдрийн тун цөөн уурхайд үлдэж байна. Миний л мэдэхийн 2009 оны 34 сая тонн импортолж 2013 онд 75 сая тонн хүртэл өсч байсан Хятадын коксжих нүүрсний импорт 2014 онд 62 сая тонн болтол буурсан ба он гарсаар мөн жилийн бууралттай гарсан. Эрдсийн судалгаагаар алдаршсан Macquarie bank энэ хэмжээг мөн цаашид тогтмол буурна хэмээн тооцоолж байна. Сүүлийн үед хэвлэл мэдээллээр их л яригдаж байгаа ч нийт массын ухамсарт хүрч байна уу үгүй юу гэдэг нь эргэлзээтэй нэг асуудал байна. Монголчуудыг сүүлийн хэдэн жилд уул уурхай нь тэжээсэн (мал аж ахуй биш, бусад үйлдвэрлэл биш, уул уурхай) цаашид ч энэ уул уурхай нь тэжээнэ. Томоохон татвар төлөгчид нь ихэнхдээ л уул уурхайн компаниуд байна. Мэдээж эдийн засгаа солонгоруулах хэрэгтэй, гэхдээ тэр болтол муу хэлэгдсэн уул уурхай л тэжээнэ. Энэ уул уурхайгаас орж ирсэн мөнгөө хуримтлуулна, бусад салбарт хөрөнгө оруулна, тэгж байж солонгорно. Гэтэл энэ уул уурхай нь өөрөө явсаар явсаар Хятадууд байр худалдаж авах уу үгүй юу гэдгээс хамаарах гээд байна. Тэгэхээр хүссэн хүсээгүй энэ чиглэлд анхаарал хандуулах, судалгаа ойлголттой болох, Хятадтай харилцаагаа сайн байлгах хэрэгтэй нөхцөлд тулгаж байна. Нүүрс, төмөр унаа л биз бусад нь байгаа юм чинь гэж магадгүй. Гэтэл зэсийг ч гэсэн бараг 100% хятад руу экспортолж байгаа гэдгийг санагтун, байшин барихаа боливол зэс ч хэрэглэгдэхээ болино гэсэн үг. (Монголын статистикийн төв газраас гаргаж байгаа судалгаанд Монголын гадаад худалдааны хэсэг гэж байгаа, тэгэхээр бид юу экспортолж ямар орлого олж байгаа тухай дараа нь дэлгэрүүлж болох юм.) Хятадын эдийн засаг яах нь вэ, эрдсийн үнэ яах вэ гэдэг дээр манайхан уг нь чих тавьж байх хэрэгтэй санагддаг, манай эдийн засаг яах вэ гэдэг нь одоо тэндээс хамаараад учраас ... Нэгэнт уул уурхай тэжээж байгаа, ойрын ирээдүйд тэжээх юм бол яаж энэ салбараа сайжруулах вэ гэдэг дээр анхаарах хэрэгтэй. Ухаантай хүн бусдын алдаанаас суралцдаг, тэнэг хүн өөрийн алдаанаас суралцдаг гэх. Бид ч нэрвүүлж хямарч байж л ухаарах улс юм даа. Уул уурхайд тулгуурласан эдийн засагтай улс юм бол тэрнийгээ экспортолж мөнгө олдог юм бол түүнийгээ гаргах дэд бүтцээ л ямар нэгэн аргаар хурдхан байгуулах ёстой санагдах юм. Өчигдөр ч хэрэгтэй байсан, өнөөдөр ч хэрэгтэй байна, маргааш ч хэрэгтэй л байх зүйлийн нэг. Дорж нь экспортлоно уу, Дулмаа нь экспортлоно уу, экспортолж л хэдэн төгрөг олох гээд байгаа юм бол яадаг ч байсан дэд бүтэц хэрэгтэй. Яагаад гэвэл өртөг зардлыг бууруулж, өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлдэг зүйл бол дэд бүтэц. Түрүүн хэлсэнчлэн нөхцөл хүнд байгаа тул одоо дэлхий дээрх бүх төмрийн хүдэр болон нүүрсний уурхайд зардлаа бууруулж өөрсдөдөө амьдрах орон зайг үүсгэх гэж оролдож байна. Хямралтай энэ хэдэн жилд ч гэсэн Австрали гол нүүрсээ гаргадаг боомтынхоо хүчин чадлыг нэмсээр байна. (Дэлхийн хамгийн том коксжих нүүрс экспортлогч BHP Billiton өөрийн эзэмшлийн уурхайн хүчин чадлыг нэмэгдүүлж байна.Hay Point боомтын жилийн нэвтрүүлэх хүчин чадлыг 44 саяаас 55 сая тонн болгохоор ажиллаж байна) ОХУ урт хугацаандаа Хятадад нүүрсээ гаргаж л байвал сайн гэдгийг мэдэж байгаа учраас алс дорнодын боомтуудаа өргөтгөж байна. Өөрсдийн уурхайдыг дэмжиж төслийн санхүүжилтүүд олгож байна. Хятадад нүүрсний тээврийг нэмэгдүүлэх төмөр замын дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалт хийгдэн гол гол нүүрсний ордуудаас үндсэн хэрэглээ бүхий газрууд руу тээврийн хүчин чадлыг нэмсээр байна. Манай шинэ өрсөлдөгч гэгдэж байгаа Мозамбикийн Моатизэ уурхайгаас далайн боомт хүртэл 900 км төмөр зам татаж, Накала боомтод мөн 20 сая тоннын ачиж буулгах хүчин чадал бүхий усан онгоцны боомт байгуулж байна. Дэлхийн уул уурхайн эхний хэдэд толгой цохидог өөрсдийн тээврийн зардлаа бууруулахын тулд анх удаа 400,000 тоннын даацтай Valemax гэдэг усан онгоц захиaлгаар хийлгэсэн. (Австрали болон бусад далайн тээврээр эрдэс экспoртлогч улсуудтай өрсөлдөхийн тулд) гэтэл үүнийг нь Хятадын эрх баригчид өөрсдийн боомтод буулгахыг зөвшөөрөөгүй тул эрх ашгийг хамгаалахын тулд ерөнхийлөгчийн хэмжээнд айлчилж зөвшөөрүүлэх талаар ярилцаж байна. Төр засаг нь өөрсдийн хувийн хэвшлээ ингэж дэмжиж байна. Гэтэл манайд 2008 оноос эхлээд экспорт эхлэхэд л төмөр зам барих гэхэд эсэргүүцсээр 2015 хүртэл саатуулчихсан, дахиад хэдэн жил ч саатах юм байгаа бол. Цаад талаасаа төмөр замын шугам нь бэлэн байхад саатуулсаар л байх юм. Уг нь энэ орчихсон бол өртөг зардал, нэвтрүүлэх хүчин чадал зэрэг нь шал ондоо байх байсан юм. Гэтэл улстөржилт, нийтлэлч Аанхаагийн хэлдгээр мэргэжлийн бус хэдэн нөхөр орж ирж мэдэхгүй сэдвээрээ толгой угаагаад салбарыг самарч байгаагийн улмаас хамаг юм зогсоод удаашраад байна л даа. (Энэ асуудал явсаар явсаар засаглалтай холбоотой асуудал болж дуусах учраас энэ тухай жичэд нь бичихээр үлдээлээ. Товчхондоо бол "юм үзээгүй Монголчуудад" ардчилсан засаглал хэрэггүй, 1 дарангуйлагч байх хэрэгтэй юм уу гэсэн дүгнэлтэд хүрээд байгаа. Ардчилал бол анархизм биш, үндэсний эрх ашиг гэдэг нь цээжээ дэлдээд эх оронч гэж орилохоос өөр юм гэдгийг ихэнх массаараа ойлгодог болсны дараа ардчилсан нийгэмд шилжих нь зүйтэй юм уу гэж бодогдоод байгаа.) Урд хөрш маань үйлдвэрлэлээ нэмэхээ байдаг юм удаахан шиг бууруулаасай гэж залбирах л үлдэх шив дээ. Хэрвээ хятадын барилгын салбар нь удааширснаар гангийн үнэ, үүнийг дагаад коксжих нүүрс болон төмрийн хүдрийн үнэ 2008 оны хямралын үеэс ч доошоо ороод байна. Хятадын зүүн эрэг дээр хүргэж ирсэн (CFR China) 62% агууламжтай төмрийн хүдрийн үнэ spot 50 ам доллараас доош уналаа (2015 4 сарын 1), дунд дэгдэмхийтэй mid volatile коксжих нүүрсний үнэ (манай таван толгойн ордны нүүрстэй ойролцоо чанартай) 95 ам доллар (2015 4 сарын 2) болоод байна. 2012 оны 2 дугаар хагасаас хойш тасралтгүй унасаар л байна. Хэрвээ хятадын барилгын салбар сайжрахгүй бол дотоодын эрэлт, хэрэглээ нэмэгдэхгүй, гангийн бүтээгдэхүүнүүдийн экспорт нь түүхэндээ байгаагүй их болсон бөгөөд (2014 оны байдлаар 94 сая тонн, энэ нь дэлхийн гуравдагч том үйлдвэрлэгч орон болох АНУ-ын жилийн үйлдвэрлэлийн хэмжээнээс их) дэлхийн улс орнууд хятадаас импортлох гангийн бүтээгдхүүнүүдэд импортын татвар тавиулахаар хөөцөлдөж байна. Тэгвэл манай улсын экспортын хэмжээ өсөлттэй байгаад байгаа хэдий ч орлогын хэмжээ буурсаар байна, тэрнийг дагаад төсөв багасна, хямрал хэцүүдүүлнэ. Гэтэл яг энэ үед хөрөнгө оруулалт хийхээр орж ирж байгаа хөрөнгө оруулагчдаа угтаж байгаа байдлыг н хараад байгаарай, нийт хувьцаа эзэмшигчдийн гарын үсэг байхгүй байна гэнээ. За за тоймлоход манай эдийн засаг Хятадын үйлдвэрлэл, хэрэглээнээс маш их хамаарч байна, гэтэл зах зээл хямраад 2008 оны хэмжээнд хүрчихлээ, ер нь л тун хэцүүдэж байна. Бүгд арга саам сүвэгчилэх гэж ядаж байхад, өрсөлдөх чадвараа дээшлүүлж байхад манайхан гэдсэндээ хөлөө жийлцсээр, энэ зуур бондын төлбөр төлөх хугацаа болон сонгууль ойртсоор л, УИХ - ын дарга нь тэнэгтсээр л ...